โรงเรียนชัยปัญญาวิทยานุสรณ์  โดยในสภาพเดิมนั้นเป็นโรงเรียนสาขาของโรงเรียนคำชะอีวิทยาคาร  อำเภอคำชะอี   จังหวัดมุกดาหาร  โดยมีนายเสนอ  กลางประพันธ์  ตำแหน่งอาจารย์ 2  ทำหน้าที่เป็นผู้ดูแล  ในระยะแรกยังไม่มีที่ดินปลูกสร้าง จึงอาศัยอาคารเรียนของโรงเรียนชุมชนบ้านค้อซึ่งเป็นโรงเรียนประถมศึกษา  และได้เริ่มเปิดทำการสอนเมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม 2534  ด้วยจำนวนนักเรียน  2 ห้องเรียน
        ต่อมาได้มีคุณยายต้อย  ผ่องแผ้วพร้อมด้วยบุตรธิดา  คือนายเลื้อ  ผ่องแผ้ว  และนางวันทา ศรีสร้อย   ได้บริจาคที่ดินด้วยเนื้อที่ 24  ไร่  3 งาน  96 ตารางวา ให้แก่ทางราชการเพื่อใช้เป็นสถานที่ก่อตั้งโรงเรียนและเป็นประโยชน์ทางการศึกษาแก่ลูกหลานต่อไป ในช่วงเริ่มแรกนคณะกรรมการก่อตั้งโรงเรียนซึ่งประกอบด้วยพระสงฆ์  สภาตำบลบ้านค้อ  สภาตำบลบ้านเหล่า สภาตำบลโพนงาม ได้ร่วมมือกันเสียสละ ทั้งกำลังกาย กำลังทรัพย์และสติปัญญา สามารถสร้างอาคารเรียนชั่วคราวจนแล้วเสร็จ เป็นอาคารเรียนชั่วคราว โดยไม่ใช้งบประมาณของทางราชการแต่อย่างใดและได้ลงมติตั้งชื่อโรงเรียนว่า โรงเรียนชัยปัญญาวิทยานุสรณ์   ทั้งนี้เพื่อเป็นอนุสรณ์แก่ผู้นำท้องถิ่นคือ ท้าวชัยปัญญาที่ท่านได้นำลูกหลานมาสร้างบ้านแปลงเมืองในถิ่นให้เจริญตามลำดับ
 .......ทางราชการได้ประกาศแต่งตั้งโรงเรียนชัยปัญญาวิทยานุสรณ์ เป็นโรงเรียนสังกัดกรมสามัญศึกษา  กระทรวงศึกษาธิการ เมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2535 สมัยนายก่อ สวัสดิพานิช เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ  และได้ย้ายจากโรงเรียนบ้านค้อ มาเปิดทำการสอน  ณ  โรงเรียนชัยปัญญาวิทยานุสรณ์แห่งนี้ในวันที่ 18 มิถุนายน  2535   มีนักเรียน 6 ห้องเรียน ปัจจุบันโรงเรียนชัยปัญญาวิทยานุสรณ์  สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต22   ตั้งอยู่ที่ 153  หมู่ที่ 11  ตำบลบ้านค้อ  อำเภอคำชะอี  จังหวัดมุกดาหาร   รหัสไปรษณีย์ 49110